Pieter Bruegel (1525; - 1569): το αλληγορικό μωσαϊκό των ανθρώπινων επεισοδίων

πηγή: http://www.ergastiri.net/

  To ζωγραφικό έργο του Pieter Bruegel του πρεσβύτερου (1525; - 1569), χαρακτηρίζεται από ισχυρή έμπνευση, συνθετική δύναμη και χρωματικό πλούτο καθώς και από μια πανοραμική θέαση του κόσμου πάνω στην οποία απλώνεται και αναπτύσσεται το αλληγορικό μωσαϊκό των ανθρώπινων επεισοδίων. Το έργο του Bruegel εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τον ηθικό προβληματισμό ενός διανοητή απέναντι στα γεγονότα της εποχής του. Μιας εποχής που χαρακτηρίζεται από την έντονη διαμάχη μεταξύ καθολικισμού και προτεσταντισμού, την ανασφάλεια του ανθρώπου μπροστά στα νέα δεδομένα για τον κόσμο (ο περίπλους Μαγγελάνου το 1521, η διατύπωση της θεωρίας του Κοπέρνικου το 1543, πρώτος παγκόσμιος χάρτης από τον Ortelius το 1570), αλλά και την επιβίωση μιας δαιμονικής ερμηνείας του κόσμου μεσαιωνικής προέλευσης και "μποσκικής" θεματολογίας.

Η αναγωγή των θρησκευτικών θεμάτων στο πλαίσιο της εποχής του Bruegel δεν πραγματοποιείται μόνο σε μορφολογικό επίπεδο με τις αναφορές στις φυσιογνωμίες, τα ρούχα και τα κτίρια της εποχής του, αλλά κυρίως με τις υπαινικτικές αναφορές στα γεγονότα του καιρού του. Η οικονομική ευρωστία της Αμβέρσας και η πλεονεξία των ανθρώπων για τα υλικά αγαθά βρίσκει αντιστοιχία σε θέματα όπως "Ο Πύργος της Βαβέλ". Οι άτεγκτοι νόμοι της οικονομικής ανάπτυξης σε έργα όπως "Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό", και οι αιματηρές διαμάχες ανάμεσα στον κρυφά ασκούμενο αλλά ολοένα αυξανόμενο προτεσταντισμό και την στυγνή αντιμετώπιση του από την καθολική εξουσία σε θέματα όπως "Το κήρυγμα τον Αγίου Ιωάννη" ή "Η σφαγή των νηπίων".

Η αναγωγή στην εποχή του, μια εποχή όπου οι επιδημίες, ο φόβος και ο θάνατος κυριαρχούν και επιφέρουν μια μετάθεση ή και απουσία ηθικού νοήματος εκφράζεται με ρεαλιστική τραγικότητα και αλληγορική πυκνότητα σε έργα όπως "Οι τυφλοί" και "Η διαμάχη της Σαρακοστής με την Αποκριά". Η ανάγκη μεταφυσικής λύτρωσης και η αδυναμία ανεύρεσης της στις αξίες της κοινωνικής πραγματικότητας επιβάλλει την αναβίωση ενός εικονογραφικού κώδικα μεσαιωνικής προέλευσης στον οποίον οι τερατώδεις και αλλόκοτες μορφές και τα υβριδικά κατασκευάσματα συνδυασμών του ανθρώπινου, του ζωικού και του φυτικού αποδίδονται με ευρηματική ποικιλομορφία και χρωματική ένταση. Το πλούσιο αυτό εικονογραφικό ρεπερτόριο, ιδιαίτερα εντυπωσιακό σε έργα όπως "Η πτώση των επαναστατημένων αγγέλων", "Η τρελή Γκρέτε" ή "Ο θρίαμβος του θανάτου", απεικονίζει αντικείμενα και όντα τα οποία πέραν της φαινομενικής τους μορφής σφύζουν από νοηματικές αναφορές. Η ακροβασία αυτή ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό ανάγει τον οραματικό συνδυασμό τους στη δύναμη εκείνη που θα αποκαλύψει στη συνείδηση του ανθρώπου τη μεταφυσική λειτουργία του κόσμου.Το ενδιαφέρον του Bruegel για τη φύση δεν εμπνέεται από στοιχεία αναφοράς σε έναν κόσμο ιδεατό αλλά από την άμεση παρατήρηση, τη γνώση και τη λατρεία της γης και εκφράζεται με ζωγραφικό τρόπο μέσα από τους θερμούς η ψυχρούς τόνους που αποδίδουν την ιδιαιτερότητα και την γοητευτική ατμόσφαιρα της εναλλαγής των εποχών, στοιχεία που ξεδιπλώνονται με ιδιαίτερα ζωγραφικό τρόπο σε έργα όπως "Οι κυνηγοί" και "Η επιστροφή του κοπαδιού".    Τα τοπία του σφύζουν από ανθρώπινες δραστηριότητες καθώς η αγάπη του για τον άνθρωπο τον απομακρύνει από το μοντέλο του αρχαίου κόσμου που κυριαρχεί εκείνη την εποχή στην Ιταλία και διακατέχεται από λυρικές αναφορές σε έναν ιδεατό κόσμο. Οι αναφορές στην αρχαιότητα αντικαθίστανται από την αγάπη και τη φροντίδα να εκφραστεί η ειρωνική σοφία που βασίζεται στο λαϊκό πνεύμα, μια σοφία παραμελημένη αλλά εξίσου σημαντική για τον άνθρωπο, με τη γνώση και τις αλήθειες των αρχαίων κειμένων ("Ολλανδικές παροιμίες", "Χωριάτικος γάμος").      Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του έργου του Bruegel, αποτελεί η στοχαστική του αναφορά στη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο και τα πράγματα, ως συνείδηση συνεχώς διαμορφούμενη από την ανθρώπινη εμπειρία. Όπως στο Solaris, το κινηματογραφικό έργο του Ταρκόφσκι ο πρωταγωνιστής έρχεται αντιμέτωπος με τα παρελθόντα γεγονότα της ζωής του και προβληματίζεται για τον βαθμό που η ανθρώπινη συνείδηση τροφοδοτείται και καθορίζεται από την ανθρώπινη εμπειρία, έτσι και στα έργα του Bruegel η πραγματικότητα δεν πλάθεται μόνο από την παρατήρηση αλλά σχηματοποιείται από τη συσσώρευση των εμπειριών του ανθρώπου, εμπειριών όλης της ζωής, που υπάρχουν και διαμορφώνουν τη σχέση του με τον κόσμο και με τον εαυτό του.

 

Κλικάρετε εδώ για να δείτε ένα ακόμη video για τον Βreugel