Όσκαρ Ουάιλντ: Αφορισμοί

Όλοι στο βόρβορο είμαστε, αλλά μερικοί από μας κοιτάζουμε τ’ αστέρια....

πηγή: http://dimartblog.com/



Οι αφορισμοί του Όσκαρ Ουάιλντ αποτελούν από μόνοι τους μια ολόκληρη «λογοτεχνική» κατηγορία. Μαζί με τον Σαίξπηρ (για εντελώς άλλους λόγους, βέβαια) είναι ο συγγραφέας που, στατιστικά, οι φράσεις του μνημονεύονται και παρατίθενται συχνότερα στον παγκόσμιο γραπτό λόγο. Ο Όσκαρ Ουάιλντ ήταν ο άνθρωπος που δεν θα ήθελες ποτέ για αντίπαλο σε λεκτική κόντρα. Οι συνομιλητές του έλεγαν πάντοτε ότι η ευφυΐα, η ευφράδεια και η ετοιμολογία του ήταν τέτοια, που έδινε την εντύπωση πως απαντούσε, όποιο κι αν ήταν το θέμα της συζήτησης, έχοντας μπροστά του κείμενα που είχε γραμμένα από πριν. Αν ο Ουάιλντ ζούσε σήμερα, θα χρειαζόταν ένα ολόκληρο facebook και ένα ολόκληρο twitter μόνος του. Θα ήταν ασύλληπτα δημοφιλής. Όμως έζησε στη βικτωριανή Αγγλία (γεννήθηκε σαν σήμερα, 16 Οκτωβρίου του 1854 στην Ιρλανδία) και, παρόλο που ήταν ασύλληπτα δημοφιλής, το εκτυφλωτικά λαμπερό πνεύμα του δεν κατάφερε τελικά να νικήσει το νόμο περί ομοφυλοφιλίας. Και καταστράφηκε. He fought the law and the law won.
Αλλά πριν φτάσουμε εκεί, ο Ουάιλντ είχε να επιδείξει πολλά περισσότερα από μια –διαβολική, πράγματι– ικανότητα στην ατάκα και μια πληθωρική κοινωνική παρουσία. Για την ακρίβεια ήταν ένας συγγραφέας τόσο εξαιρετικός, που σχεδόν κάθε του γραμμή μπορεί να διαβαστεί αυτοδύναμα ως αφορισμός. Τα θεατρικά του (Η Σημασία τού να Είναι Κανείς Σοβαρός, Η Βεντάλια της Λαίδης Ουίντερμιρ, Ο Ιδανικός Σύζυγος) απεικόνισαν την υψηλή κοινωνία της εποχής του με ξεκαρδιστική (και σοκαριστική) ακρίβεια. Τα πρωτοποριακά δοκίμιά του περί αισθητικής και τέχνης και η υπεράσπιση του Αισθητισμού εξακολουθούν να αποτελούν σημείο αναφοράς, με συμπεράσματα αενάως ενδιαφέροντα, όπως κωδικοποιούνται στη συλλογή Η Παρακμή του Ψεύδους:
* Η Τέχνη δεν εκφράζει τίποτε άλλο πέραν του εαυτού της.
* Η κακή Τέχνη πηγάζει από την επιστροφή στη ζωή και τη φύση και την αναγωγή τους σε ιδανικά.
* Η ζωή μιμείται την τέχνη πολύ περισσότερο από ό,τι η τέχνη τη ζωή.
* Το ψεύδος, το να λες πράγματα όμορφα και αναληθή, αποτελεί τον ορθό στόχο της τέχνης.
Ο Ουάιλντ έγραψε ένα μόνο μυθιστόρημα και έγινε κλασικό, Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, όπου ο φαουστικός μύθος συνυφαίνεται με τον αισθητισμό και τη διπλή υπόσταση του ανθρώπου με έναν τρόπο που αποδείχθηκε σχεδόν προφητικός και για τον ίδιο τον συγγραφέα.

Το «επισκεπτήριο» που άφησε ο πατέρας του Άλφρεντ Ντάγκλας στη λέσχη του Ουάιλντ («For Oscar Wilde, posing somdomite» [sic]) και αποτέλεσε το έναυσμα για τις δικαστικές περιπέτειες και την καταδίκη του συγγραφέα.

Ο Όσκαρ Ουάιλντ έζησε όντως έναν βίο αφιερωμένο στην τέχνη, την αισθητική και τις απολαύσεις. Όντας παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, εξερεύνησε μαζί με τον εραστή του, τον λόρδο Άλφρεντ Νταγκλας, τον αναγκαστικά περιθωριακό (και παράνομο) κόσμο της ανδρικής πορνείας και τα «κρεβάτια που αναίσχυντα αποκαλεί η τρεχάμενη ηθική». Αλλά η τρεχάμενη ηθική τον πρόλαβε. Το πορτρέτο αποτέλεσε για τον Ντόριαν Γκρέι το γκόλεμ όπου συγκεντρώνονταν οι συνέπειες των πράξεών του, αφήνοντας τον ίδιο ανέπαφο, μέχρι που οι δύο εαυτοί αναγκαστικά διασταυρώνονται. Έτσι κάπως διασταυρώθηκαν και οι δύο ζωές του Ουάιλντ όταν ο πατέρας του Άλφρεντ Ντάγκλας, ο μαρκήσιος Κουίνσμπερι, τον κατηγόρησε ανοιχτά για ομοφυλοφιλία.

Ο Ουάιλντ αντέδρασε, μάλλον αλαζονικά, σύροντας τον Κουίνσμπερι στα δικαστήρια για συκοφαντία, όπου όχι μόνο έχασε τη δίκη αλλά αποκαλύφθηκαν και όλες εκείνες οι σκοτεινές πλευρές του βίου του, που τον οδήγησαν σε νέα δίκη, ως κατηγορούμενο για ομοφυλοφιλία, και εν συνεχεία σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα. (Οι δύο δίκες του Ουάιλντ εξακολουθούν να διδάσκονται στην Αγγλία τόσο για το δικονομικό όσο και για το στυλιστικό τους ενδιαφέρον.)
Στη φυλακή, ο Ουάιλντ έγραψε το De Profundis, μια επιστολή 50.000 λέξεων προς τον Ντάγκλας και συγχρόνως ένα είδος σούμας των ιδεών και των πεπραγμένων του. Παρόλο που η υγεία του (αλλά και το ηθικό του) κλονίστηκε ανεπανόρθωτα, ο Ουάιλντ ονειρευόταν την ελευθερία του και τη δυνατότητα να ξαναγράψει. «Ελπίζω να ζήσω αρκετά και να δημιουργήσω έργο τέτοιου χαρακτήρα ώστε στο τέλος της ζωής μου να μπορώ να πω “Ναι! Ιδού πού οδηγεί τον άνθρωπο ο καλλιτεχνικός βίος!”»

Το τελευταίο δωμάτιο στο οποίο έζησε ο Ουάιλντ.

Δυστυχώς όμως, τόσο για τον ίδιο όσο και για τη λογοτεχνία, οι προσδοκίες του διαψεύστηκαν. Αμέσως μετά την αποφυλάκισή του διαπίστωσε ότι το κλίμα στην Αγγλία δεν τον σήκωνε πια, και αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι, όπου έζησε σε απόλυτη οικονομική εξαθλίωση τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του στο Hôtel d’Alsace, κλεισμένος όλο και περισσότερο στο μίζερο δωμάτιο με την ταπετσαρία που έγινε διάσημη από την περίφημη ατάκα του Ουάιλντ, σε επιστολή του προς κάποιον φίλο του: «Η ταπετσαρία μου κι εγώ μονομαχούμε μέχρι θανάτου. Ένας από τους δυο μας θα φύγει». Έφυγε ο Ουάιλντ, από μηνιγγίτιδα, στις 30 Νοεμβρίου 1900.
Ο τάφος του στο Παρίσι, στο ίδιο νεκροταφείο όπου είναι θαμμένος ο Τζιμ Μόρισον, η Σάρα Μπερνάρ, ο Ελυάρ, η Πιάφ και πολλοί άλλοι μεγάλοι της τέχνης, αποτελεί σημείο προσκυνήματος. Παραδοσιακά, οι επισκέπτες αφήνουν πάνω στο μνημείο (ή, τώρα πια, στο τζάμι που περιβάλλει το μνημείο) ένα φιλί από κόκκινο κραγιόν.

***

Οι αφορισμοί

Οι συντάκτες του dim/art, τιμής ένεκεν, επέλεξαν μερικούς από τους αγαπημένους τους «ουαιλντικούς» αφορισμούς. Ίσως θα πρέπει κάποτε, περίπου στο πρότυπο του περίφημου ερωτηματολογίου του Προυστ, να δημιουργηθεί ένας κατάλογος παραθεμάτων του Ουάιλντ όπου, βαθμολογώντας ο ενδιαφερόμενος τις ατάκες, να αποκαλύπτεται και το πνευματικό του προφίλ.
«Δεν υπάρχει άλλη αμαρτία πέραν της βλακείας». (από το Ο κριτικός ως καλλιτέχνης)
«Η συνέπεια είναι το τελευταίο καταφύγιο όσων στερούνται φαντασίας». (από το άρθρο του στην Pall Mall Gazette, «The Relation of Dress to Art»)
«Όλοι στο βόρβορο είμαστε, αλλά μερικοί από μας κοιτάζουμε τ’ αστέρια». (από τη Βεντάλια της Λαίδης Ουίντερμιρ)
«Όταν οι άλλοι συμφωνούν μαζί μου, έχω πάντα την αίσθηση πως σίγουρα κάνω λάθος». (επίσης από τη Βεντάλια της Λαίδης Ουίντερμιρ)
«Πάντα θα με συμπαθείς. Εκπροσωπώ όλες τις αμαρτίες που εσύ δεν είχες ποτέ το θάρρος να διαπράξεις». (από το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι)
«Μόνο το μοντέρνο γίνεται κάποτε παλιομοδίτικο». (από την Παρακμή του Ψεύδους)
«Η επιστήμη δεν μπορεί ποτέ να τα βάλει με το παράλογο. Γι’ αυτό και δεν έχει μέλλον μπροστά της, σ’ αυτόν τον κόσμο». (από το Ένας Ιδανικός Σύζυγος)
«Α, συγγνώμη, δεν σε αναγνώρισα – έχω αλλάξει πολύ». (άγνωστη πηγή)