Ο θάνατος του Παλαμά (Σαν σήμερα)

 

Στην αργατιά, στη χω­ριατιά, το χιόνι, η γρίπη, η πείνα, οι λύκοι,
ποτάμια, πέλαγα, στε­ριές, ξολοθρεμός και φρίκη.
Χειμώνας άγριος - κι η φωτιά, καλοκαιριά στην κάμαρά μου.
 Ντρέπομαι για τη ζέστα μου και για την ανθρωπιά μου.

 

Κωστής Παλαμάς

 

   Στις 27 του Φλεβάρη 1943 πέθανε ο Παλαμάς. Ο Ελληνικός Λαός νιώθει πως ο Εθνικός Ποιητής συντρίβεται από το άχθος της φασιστικής κατοχής και ουσιαστικά είναι θύμα των καταχτητών. Και ο ποιητής γίνεται αμέσως ένα επιβλητικό αντιστασιακό σύμβολο. Τη νεκρολογία που γράφει στην "Πρωΐα" ο Βάρναλης, την τελειώνει με τους παλαμικούς στίχους:
Ο Ακρίτας είμαι, Χάροντα δεν περνώ με τα χρόνια
.............................................
Δε χάνομαι στα Τάρταρα
μονάχα ξαποσταίνω. Στη ζωή ξαναφαίνομαι
και λαούς ανασταίνω.

   Η κυβέρνηση των Κουΐσλιγκς κ΄οι Γερμανοί νομίζουν πως θα καταφέρουν να δημοκοπήσουν: η ταφή γίνεται με έξοδα του κράτους και την κηδεία παρακολουθούν εκπρόσωποι της λεγόμενης ελληνικής κυβέρνησης και των Γερμανών αρχών κατοχής. Μα είναι γνωστά τα γεγονότα που ακολούθησαν και που είναι μια από τις ωραιότερες ελληνικές αντιστασιακές πράξεις. Μπροστά στον ανοικτό τάφο του Παλαμά, ο Γιώργης Κατσίμπαλης άρχισε τον Εθνικό Ύμνο, που τον πήραν χιλιάδες στόματα και η φωνή του Σικελιανού βρόντησε τρομερή:

... Οι σημαίες οι φοβερές
Στης Λευτεριάς ξεδιπλωθείτε τον αέρα.
Ποίημα απάγγειλε κι ο Σωτήρης Σκίπης. Το ποίημα του Σικελιανού είναι πολύ γνωστό κι απαγγέλθηκε πολλές φορές από τότε. Το ποίημα του Σκίπη, που αν και δεν έχει την υψηλή ποιότητα του ποιήματος του Σικελιανού, δεν υστερεί όμως σε εθνικό φρόνημα από κείνο:
ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ
Μέσ' από τα κάγκελλα τ' αόρατα
της απέραντης μας φυλακής
μέσα στο κελλί το σκοτεινό μας
δεν εβάσταξες τον πόνο της φυλής
κ' έπεσες σα δρυς
από τα χτυπήματα
κάποιων μαύρων ξυλοκόπων
στο σκοτάδι της νυχτιάς της τραγικής
δίχως να προσμένεις την αχτίδα
της καινούργιας χαραυγής.
Κ' έπεσες καθώς από σεισμό
πέφτει μια μαρμάρινη κολόνα
κάποιου πανάρχαιου ναού.
Σα ναός οπού χτυπιέται
από τα βόλια των βαρβάρων.
Σαν τον Παρθενώνα
ήρωα , ποιητή του αιώνα.
Μάτια στερεμένα από τις τόσες συμφορές
δάκρυα δε θα χύσουν για Σένα.
Θα σε κλάψουνε μια μέρα
οι ίδιοι αυτοί που μάς σκοτώνουν ένα-ένα,
σαν ξυπνήσουν απ΄τη μέθη τους
κι αντικρύσουν τί ερημιές
εσκορπίσανε στο διάβα τους
σ' αναρίθμητες καρδιές.
Πας και πας για το ταξίδι σου
το αχερούσιο, το στερνό,
ω πρωτότοκε αδερφέ μας,
όμως, κοίτα πώς ξοπίσω σου
οι Έλληνες σε χαιρετάνε
Ο καθένας ένα στίχο σου
ψέλνοντας μελωδικό,
σε ξεπροβοδάνε
με τα μύρια σου τραγούδια
που βουΐζουν σα μελίσσια
πάνω, απ' Απριλιού λουλούδια
σα να προμηνάνε την Ανάσταση
ω μεγάλε ραψωδέ μας.
Το ποίημα του Σκίπη κυκλοφόρησε χειρόγραφο από χέρι σε χέρι και αργότερα δημοσιεύτηκε στη χειρόγραφη έκδοση " Μέσα από τα Τείχη" και πέρασε στον παράνομο τύπο.
   Ο θάνατος κ' η αντιστασιακή πράξη της κηδείας του Παλαμά είχαν απήχηση στις στήλες του καθημερινού και περιοδικού τύπου:
"Οι χιλιάδες του λαού που κατέκλυσαν προχθές το νεκροταφείον, εξεκίνησαν από κάθε γωνιά της Αθήνας - της καρδιάς της Ελλάδος - για να διαδηλώσουν την ευγνωμοσύνη αυτής της χώρας στο εκλεκτότερο τέκνο της, να ιδούν σε όλη τη μεγαλοπρέπειά του το ελληνικό θαύμα με τα δικά του μάτια , που έγιναν μάτια του Έθνους. Κ' έτσι ο Κωστής Παλαμάς με την τελετή της ταφής του έγραψε το τελευταίο υπέροχο ποίημα του με τον ήλιο ν' αστραποβολάει πάνω από την Αττική γη, με τον Υμηττό που άκουε το ερωτικό τραγούδι του Σαρωνικού. Κ' ολόγυρά του ο Λαός με μια ψυχή, τη δική του, με την ίδια ανάταση , με τον ίδιο πόθο, που υψώνεται πάνω από καιρούς, ακατάλυτους , όπως η ψυχή των Σαλαμίνων.. " Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα" όπως είπε κι ο Σικελιανός..." . Έτσι έγραφε την επομένη
η " Πρωΐα ", που του αφιερώνει μια σειρά επιφυλλίδες της, των Χάρη, Καραγάτση, Τερζάκη, Βενέζη, Καραντώνη, Βέη, Ρώτα[...]
[...] Αργότερα ο Μάρκος Αυγέρης δημοσιεύει στο "Ελεύθερον Βήμα" μια σειρά άρθρα γαι τον Παλαμά: " Καταλάβαινε, έγραφε, βαθειά την ιστορική του αποστολή και δείχτηκε πνευματικός ήρωας κι οδηγός παράξιος, αποφασιστικός μ' όλη τη φυσική του ασθενικότητα, αδίσταχτος μ' όλη την ποιητική συστολή, άφοβος μπροστά στην αλήθεια και στο χρέος...Με τον καιρό, συνεχίζει, ο Παλαμάς γίνεται η φωνή του Ελληνισμού, που αγκαλιάζει ολόκληρη την ελληνική ζωή και την ελληνική ιστορία, που τη σκέψη του την απασχολούν βαθιά και αδιάκοπα οι τύχες της πατρίδας του..."

[...] η Πνευματική Αντίσταση χρησιμοποίησε και τόνισε όσο έπαιρνε πιο πολύ εκείνο το τρισέβαστο αντιστασιακό Σύμβολο: τον Κωστή Παλαμά