Βιογραφίες: Paulo Freire

Ο Paulo Regulus Neves Freire γεννήθηκε στο Recife, του Pernambuco της Βραζιλίας στις 19 Σεπτεμβρίου του 1921. Πέθανε στις 2 Μαίου το 1997. Εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από την παγκόσμια οικονομική κατάρρευση του 1929, η οικογένεια του Freire αναγκάστηκε να φύγει από το Recife. Εγκαταστάθηκαν στο Jaboatao όπου ο Paulo πέρασε μεγάλο μέρος της παιδικής του ζωής και της εφηβείας του. Στο Jaboatao, ξεκίνησε να ενδιαφέρεται για τον κόσμο γύρω του.
Ο Freire επέστρεψε στο Recife να παρακολουθήσει το γυμνάσιο. Ο πατέρας του Freire πέθανε το 1934, όταν ο ίδιος ήταν δεκατριών. Το 1943 ξεκίνησε τη Νομική Σχολή, το 1944 παντρεύτηκε την Elza Maia Costa Oliveira, δασκάλα πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ξεκίνησε να κάνει την πρακτική του στη Νομική, αλλά σταμάτησε πριν ξεκινήσει την υπεράσπιση του πρώτου του πελάτη. Όπως ο ίδιος δήλωσε «Από τη στιγμή που παντρεύτηκα ξεκίνησα να ενδιαφέρομαι για τα προβλήματα της εκπαίδευσης με ένα συστηματικό τρόπο».
Ο Freire υποστηρίζει πολύ έντονα ότι η οικειότητά του με το μαρξισμό δεν τον απομάκρυνε ποτέ από το Χριστό: «Δεν κατάλαβα ποτέ πώς να συμφιλιώσω την πίστη μου στο Χριστό με την εκμετάλλευση άλλων ανθρώπινων όντων, ή να συμφιλιώσω την αγάπη μου για το Χριστό με τις φυλετικές και εθνικές διακρίσεις. Για τον ίδιο λόγο, δεν θα μπορούσα ποτέ να συμφιλιώσω την ομιλία απελευθέρωσης του αριστερού με τη μεροληπτική πρακτική του αριστερού όσον αφορά στις εθνικότητες, τα δύο φύλα, και τις κοινωνικές τάξεις. Τι συγκλονιστική αντίφαση να είναι κάποιος συγχρόνως αριστερός και ρατσιστής!» Το 1946, αναλαμβάνει ως διευθυντής του υπουργείου Παιδείας του Pernambuco και του πολιτισμού του SESI (η κοινωνική υπηρεσία της βιομηχανίας). Στην Παιδαγωγική της Ελπίδας, ο Freire αναλύει τη σημασία των δέκα χρόνων του στο SESI, μία εμπειρία που του παρείχε την εμπειρική βάση για τη διδακτορική του διατριβή (1959) και το πρώτο του βιβλίο, Η Εκπαίδευση ως Άσκηση Ελευθερίας, μία δουλειά που τελείωσε και εξέδωσε στα πρώτα χρόνια της εξορίας του στη Χιλή (1965). Το 1957 ο Paulo διορίστηκε στο «SESI’s Pernambuco Regional Chapter’s Division of Research and Planning» και άρχισε να ταξιδεύει Βορειοανατολικά ως σύμβουλος σε άλλα προγράμματα του SESI. Ήταν επίσης ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Capibaribe στην Recife, το οποίο παραμένει ένα γνωστό (ιδιωτικό) σχολείο όσον αφορά στη δέσμευση για μια υψηλού επιπέδου επιστημονική και ηθική εκπαίδευση και δημοκρατική θέση. Ήταν ακόμη μέλος του Εκπαιδευτικού Συμβουλευτικού Διοικητικού Συμβουλίου της Recife. Το 1959 διορίστηκε Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Εκπαίδευσης στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1961 έγινε Διευθυντής του τμήματος Πολιτισμού και Αναψυχής της πόλης στο τμήμα Πολιτισμού και Αρχαιότητας της Recife. Το 1963 έγινε ένα από τα δεκαπέντε “Πρωτοπόρα Μέλη Συμβουλίου” που διαλέχτηκαν από τον Κυβερνήτη Miguel Arraes να προεδρεύσουν σε θέματα εκπαίδευσης και πολιτισμού στο Pernambuco.
Εκτός από την ακαδημαϊκή και θεσμική ζωή του, ο Freire συμμετείχε στα κινήματα για την εκπαίδευση στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Τα πιο σημαντικά από αυτά τα κινήματα ήταν τα εξής: «Movement for Popular Culture (MCP) in Recife», «the Cultural Extension Service (SEC) at the University of Recife» και «the Bare feet can also learn to read» «Campaign in the neighboring state of Rio Grande do Norte» όπου ο Freire είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει για πρώτη φορά τη μέθοδό του με 300 καλλιεργητές ζαχαροκάλαμου στο χωριό Angicos το 1963. Όταν το πείραμα ολοκληρώθηκε με επιτυχία, τον κάλεσε ο Πρόεδρος Joao Belchior Goulart να εφαρμόσει μία εθνική εκστρατεία βασικής εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα στόχευε να κάνει 5 εκατομμύρια ενήλικες εγγράμματους και πολιτικά προοδευτικούς μέσα στον πρώτο χρόνο. Σύμφωνα με τον τότε εθνικό νόμο, οι ενήλικες μπορούσαν να ψηφίσουν μόνο αν ήταν λειτουργικά εγγράμματοι σε κάποιο βαθμό. Για χρόνια αυτός ο περιορισμός λειτουργούσε στο Βραζιλιάνικο εκλογικό σύστημα υπέρ της ηγεμονικής ολιγαρχίας. Τώρα οι φεουδάρχες απειλούνταν από την πιθανότητα οι αγρότες να οργανώνονταν σε ενώσεις, να γίνονταν εγγράμματοι και έτσι να αυξηθούν οι ομάδες των ψηφοφόρων. Το coup d’etat της 31ης Μαρτίου 1964 επέβαλε το στρατιωτικό νόμο, ο οποίος διήρκεσε πάνω από 20 χρόνια. Ο Freire συλλήφθηκε δύο φορές και φυλακίστηκε στην Olinda και στην Recife για πάνω από δύο μήνες πριν να λάβει πολιτικό άσυλο στην Βολιβιανή πρεσβεία στο Ρίο και να μεταβεί στο La Paz όπου το υψόμετρο και η πολιτική αβεβαιότητα χειροτέρεψαν την υγεία του και έφυγε μέσα σ’ ένα μήνα για το Santiago, στη Χιλή.
Στα δεκαέξι σχεδόν χρόνια εξορίας, ο Freire έμεινε σε τρία μέρη: στο Santiago (1964-69) όπου δούλεψε ως εκπαιδευτικός ενηλίκων για δύο οργανισμούς που ασχολούνταν με την αγροτική ανάπτυξη, στο Cambridge, Massachusetts (1969-70) όπου δίδαξε για δέκα μήνες στο Harvard και στη Geneva, Switzerland (1970-79) όπου δούλεψε και ταξίδεψε υπό την αιγίδα του παγκόσμιου Συμβουλίου των εκκλησιών ως πρεσβευτής της βασικής εκπαίδευσης στον τρίτο κόσμο. Με αυτήν την ιδιότητα, ταξίδεψε τον κόσμο, μιλώντας για τις ιδέες και την εμπειρία του και συμμετέχοντας σε σεμινάρια, διασκέψεις, συνέδρια και συμβάλλοντας σε επαναστατικές κυβερνήσεις στην Αφρική, την Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική.
Ο Freire επέστρεψε στην Βραζιλία το 1980 με το όνειρο να ξαναδουλέψει μετά την απουσία δεκαέξι χρόνων. Του προσφέρθηκε θέση καθηγητή στο Catholic University of Sao Paulo (PUC) και στο State University of Campinas (UNICAMP).
Το 1988, το κόμμα των εργατών, στου οποίου την ίδρυση ο Freire είχε βοηθήσει, κέρδισε τις δημοτικές εκλογές στο Sao Paulo. Του πρότειναν να αναλάβει τη θέση του Δημοτικού Γραμματέα Εκπαίδευσης στην κυβέρνηση του Mayor Luiza Erundina. Μετά από δύο εξαντλητικές χρονιές που προσπάθησε να εφαρμόσει ένα νέο εκπαιδευτικό μοντέλο στα σχολεία της πόλης, στα οποία φοιτούσαν σχεδόν ένα εκατομμύριο παιδιά, διοικούσε ένα καινούριο πρόγραμμα για την εκπαίδευση ενηλίκων. Παρότι η εκπαίδευση ενηλίκων είχε αφεθεί στις μη κυβερνητικές οργανώσεις, βασιζόταν στη μεθοδολογική φιλοσοφία του. Ο ίδιος εκείνη την περίοδο αποφάσισε να μεταφέρει τις αρμοδιότητές του σε μία ομάδα συνεργατών του και αυτός να ασχοληθεί με τη διδασκαλία και τη συγγραφή. Πέθανε, όπως και έζησε, δεσμευμένος σε ακατάπαυστη διανοητική εργασία και εμπνευσμένος από την προσπάθεια των βραζιλιάνων ανθρώπων για μία δίκαιη και τη δημοκρατική κυβέρνηση. Παρακολουθήστε την τελευταία δημόσια συνέντευξή του που δόθηκε στα 1996.